کاوه امیرخانی شهرکی؛ غلامرضا فتح علیان
دوره 16، شماره 62 ، تیر 1394، ، صفحه 21-36
چکیده
موضوع هویت و بحران‌های مرتبط با آن، در مقاطع مختلف تاریخ ایران مطرح بوده است. به نظر برخی محققان هر گاه سخن از هویت ایرانی به میان می‌آید، نوعی دوگانگی و تقابل میان هویت دینی و ملی ایرانیان مشاهده می‌شود، ...
بیشتر
موضوع هویت و بحران‌های مرتبط با آن، در مقاطع مختلف تاریخ ایران مطرح بوده است. به نظر برخی محققان هر گاه سخن از هویت ایرانی به میان می‌آید، نوعی دوگانگی و تقابل میان هویت دینی و ملی ایرانیان مشاهده می‌شود، که ریشه در وقایع تاریخی ندارد. این مقاله با هدف بررسی چگونگی پذیرش اسلام توسط ایرانیان و تأثیر آن بر هویت مذهبی و زبانی به‌عنوان اجزاء هویت ملی ایرانیان نوشته شده‌است.
سؤال تحقیق آن است که: تغییرات عناصر تشکیل دهندۀ هویت ایرانیان (به‌خصوص دین) در دهه‌های نخست هجری درچارچوب هویت پایداری چگونه تعریف می‌شود؟ مدل نظری تحقیق، تلفیقی از به کارگیری مفاهیم نظریۀ ساخت‌یابی گیدنز، نظریۀ هویت مقاومت کاستلز و نظریۀ جامعه‌شناسی تاریخی، در بررسی رفتارهای هویت‌جویانه جنبش‌های اجتماعی ایرانیان در دو قرن نخست هجری است.
نتایج تحقیق نشان می‌دهد که تغییرات هویتی ایرانیان متأثر از پذیرش خوانش برحق اهل بیت علیهم‌السلام از اسلام بوده، و نه از سر تهدید، تحمیل و اجبار ناشی از شکست دولت ساسانی و ایرانیان، از اعرابی که پس از رحلت پیامبر(ص) عزم رجعت به اصالت‌های پیشین دارد؛ و طی فرایندی طولانی و در پی انتخابی سرنوشت‌ساز و بنیادین از سویِ ایرانیان و در مخالفت و پایداری در برابر سلطه و تحمیلات حاکمان عرب ایران به انجام رسیده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که انتخاب هویت شیعی و زبان فارسی جدید از سویِ ایرانیان علاوه بر حقانیت شیعه، حاصل انتخاب هوشمندانه و اصیل جامعه ایرانی آن روز بوده است.
